Burası Muştur Yolu Yokuştur
Doğal, tarihi ve kültürel değerler bakımından zengin olan ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Muş, lalesiyle tanınıyor olsa da bundan çok daha fazlasını hak ediyor.
Muş isminin nereden geldiğine yönelik farklı tezler mevcut. Bunlardan ilkinin Muş’un güney dağlarına yerleşen Muşki kavminin adından gelmiş olabileceği. Diğer ihtimal ise, Urartu hükümdarı Muşet tarafından kurulan kente yine Muşet’in adı verilerek zamanla Muş şeklini almış olabileceği…
Değişik çağlarda savaşların, yağmaların, büyük göçlerin ve yıkımların ortasında kalan Muş, MÖ 13. yüzyılda Urartulara bağlı Nairi ülkesinin sınırları içerisindeymiş. Daha sonraki kaynaklarda Taron adıyla geçen yöre sırasıyla İskit, Med, Pers, Roma ve Bizans yönetiminde kalmış. Emevi ve Abbasi egemenliğine girişinin ardından Malazgirt’le Selçuklu yönetimine girerek Osmanlılara kadar ulaşmış.
Gezilecek Yerler
Bilinen tarihi Urartularla başlayan Muş, birçok medeniyete ev sahipliği yapması dolayısıyla tarihi dokulara dair gezip görülecek yerlerin fazla olduğu bir şehir.
Karaçavuş Dağlarının doğu doğrultusunda şimdi yayla olarak kullanılan zirvenin üzerinde kurulu olan Arak Manastırı’nın ismi, Farsça’da şarap anlamında kullanılan Arak kelimesinden geliyor. Dönemin önemli üzüm ambarının olduğu ve üzüm şırası çıkarılan bir yer olduğu biliniyor. Yakınlarında büyük bir Çan Kulesi olan manastırın işçiliğindeki Roma üslubu görülmeye değer.
Merkezde bulunan Muş Kalesi’nin kesin tarihi bilinmemekle birlikte, Hz. Ömer döneminde Müslümanların eline geçtiği düşünülüyor. Uzun süren savaşlar yüzünden tahrip olmuş fakat batı tarafındaki Arap, Selçuklu ve Osmanlı mezarlıkları gezilebiliyor. Muş’un bir diğer önemli kalesi ise Malazgirt’te bulunan haşmetli Malazgirt Kalesi. İlçeyi çevreleyen birine parelel iki suru onarılan kale Bizans ve İslamiyet döneminde birçok savaşa sahne olmuş. Katerin (Zincirli), Tıkızlı ve Bostankale Kaleleri Malazgirt ilçesi ve çevresinde gezebileceğiniz üç önemli kale. Muş’un merkezindeki Haspet ve Muşet Kaleleri de görülmeye değer.
Üzerinden geçerken tarihe tanıklık ettiğiniz Tarihi Murat Köprüsü, Muş-Varto yolu üzerinde şehir merkezine 10 km uzaklıkta. Bir Selçuklu yapısı olan ve halen kullanılan köprü 143 m uzunluğunda.
Şehir merkezinde 13. Yüzyılda Alaeddin Bey tarafından yaptırılan Alaeddin Bey Camisi kare kaideli silindir gövdeli önemli bir cami. Gövdenin ortasında iç içe geçmiş çınar ağacını andırır bitkisel motiflerden bir kuşak oluşturulmuş. Aynı tarihte yapılan Alaeddin Bey Hamamı ise halen kullanılır durumda.
Muş Ulu Cami, merkezde bulunuyor. 14. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen cami kitabesiz ve sade bir yapı. Depremden zarar gören minaresi yapılan restorasyonla aslı bozulmadan onarılmış. 17. yüzyıl Selçuklu yapısı olan Hacı Şeref Cami ve Bulanık’taki Bulanık Esenlik Cami Muş’ta görebileceğiniz diğer tarihi camilerden bazıları.
Şehir merkezine 60 kilometre uzaklıktaki Çanlı Kilise, sık bir ormanlıkta, bağ ve bostan içinde heybetli ve kubbeli bir kilise. İlk yapıldığı dönemlerde Ateş Tapınağı olarak kullanılan kilise, Sasaniler tarafından Hıristiyanların ibadetine açılmış. Muş’un ziyaretçi akınına uğrayan önemli yapılarından biri.
Yaygın İlçesinde bulunan Çengili Kilisesi, merkezdeki Meryem Ana Kilisesi, Kırköy’deki Sirong Kilisesi, Kırkayak Kilisesi ve Kızılağaç’taki Kırmızı Kilise gezilebilecek diğer tarihi kiliseler.
Merkeze 40 kilometre, Varto’ya 20 kilometre uzaklıktaki Varto Kayalıdere Ören Yeri (Kale Şehri) bir Urartu yerleşmesi. İngilizler tarafından yapılan kazılarda kale, tapınak, şarap mahzeni, mezar gibi pek çok buluntu ortaya çıkarılmış.
Kış mevsiminin uzun sürmesi, konumu ve kar kalitesinden dolayı kayak severler ve doğa sporları tutkunları için paha biçilemez bir yer olan Güzeltepe Köyü sınırlarındaki kayak merkezi, bütün canlılığıyla ziyaretçilerini ağırlıyor. Ayrıca Suphan, Andok, Kurtik ve çevresindeki dağlara tırmanışlar da düzenleniyor.
Baharda Muş’a gelirseniz, nefes kesici güzellikte bir manzarayla karşılaşıyorsunuz. Nisan sonu mayıs başlarında çiçek açan ve 15 gün gibi kısa bir ömrü olan bu güzeller güzeli lale kırmızı bir mızrak gibi kalbinize saplanıyor. Meşhur Muş lalesi hemcinsleri gibi soğandan yetişen bir zambagil.
Ne Yenir?
Muş'un kültürel birikimini yansıtan yöresel ve lezzetli yemeklerinden bazıları, suda pişen Muş Köftesi, bir çeşit lahana sarması olan Hez Dolması, nohut ve buğdaydan yapılan Keşkek ve yine lahana yapraklarının küçük küçük doğranarak çeşitli baharatlarla karıştırılan Çorti. Her biri birbirinden lezzetli…
Nasıl Gidilir?
Muş’a karayolu ile gelmek isterseniz İstanbul’dan 1447 Km, Ankara’dan 1003 Km, İzmir’den 1525 Km. Demiryolunu tercih etmek isterseniz, Vangölü Ekspresi ile Ankara-Tatvan arasında Salı-Perşembe-Pazar günleri seferler mevcut.
Muş’a en zahmetsiz ulaşım havayolu ile sağlanıyor. Türk Hava Yolları ve özel havayolu şirketleriyle İstanbul, Ankara ve İzmir’den günde üç sefer düzenleniyor.
14/
