Jet Lag Nedir, Nasıl Geçer?
İnsan vücudunun uyuma-uyanma zamanlarını ayarlayan, bir saat gibi işleyen ve adına ”sirkadiyen ritim” denilen bir mekanizması bulunmaktadır. Bu mekanizma uyku saatlerine ilaveten, hormonlardan vücutta belirli zamanlarda üretilecek proteinlere kadar pek çok sistemi de kontrol etmektedir. Yaşanılan bölgenin saatine göre düzen kuran sirkadiyen ritmi yani vücudun biyolojik saati, kişi farklı bir yerel saate geçiş yaptığında bozulmakta ve adaptasyon sorunu yaşanmasına, bunun sonucunda da birtakım rahatsızlıklar ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu duruma Jet Lag denir. Jet lag, özellikle uzun mesafe uçuşlarında, doğudan batıya gidildikçe ve uçuş gündüz saatlerinde yapılıyorsa daha yüksek ihtimalle ortaya çıkar. Kişinin genç veya yaşlı olması da jet lag durumunu etkiler çünkü yaşlı kişilerin biyolojik yapıları değişimlere daha yavaş adaptasyon sağlar.
Jet Lag Neden Oluşur?
Uçuşta vücut dengesinin bozularak jet lag yaşanmasında etkili olan bazı durumlar vardır.
Bunlar şu şekildedir:
• Gün ışığının etkisi
• Kabin basıncının etkisi
• Atmosferin etkisi
• Uçak içerisindeki havanın kuru olması
• Uzun saatler hareketsiz kalmak
• Alkollü veya kafeinli içecekler tüketmek
• Yaşanan stresli durumlar
Jet Lag Belirtileri Nelerdir?
Kişilerin yapısal farklılıklarından dolayı jet lag durumunda ortaya çıkan belirtiler de kişiden kişiye değişiklik gösterir. Genel olarak jet lag olunması halinde şu belirtiler ortaya çıkabilir:
• Uyku problemleri (uyuyamama veya uyanamama)
• Yorgunluk
• Dikkat dağınıklığı
• İshal ya da kabızlık gibi sindirim sistemi problemleri
• Dinç hissetmeme
• Duygusal değişimler
Jet Lag Etkileri Nasıl Azaltılabilir?
• Vücudunuzun biyolojik saatini uçuştan birkaç gün öncesinden başlayarak varılacak yerin yerel saatine göre ayarlamaya çalışmak, gittiğiniz yerde jet lag etkilerinin daha az hissederek daha rahat olmanıza yardımcı olacaktır.
• Uçuştan önce alkol veya kafeinli içeceklerden uzak durmanız gerekmektedir.
• Uçuştan öncesinde ve uçuş gününde kendinizi yormamaya özen göstermelisiniz.
• Bol su içmek, su kaybının azaltılması bakımından önemlidir çünkü kabinin kuru havasıyla su kaybı bir araya geldiğinde kişinin bazı rahatsızlıklar yaşaması kaçınılmaz olacaktır.
• Gideceğiniz yerin saatine göre saatinizi ayarlamak, adaptasyon sürecini hızlandırmanıza yardımcı olacaktır.
Jet Lag Tedavisi Var Mıdır?
Jet lag belirli bir süre içerisinde kendiliğinden geçen bir durumdur ancak jet lag etkilerinin ağırlığı ve geçme süresi kişiden kişiye fark eder. Bu nedenle eğer jet lag etkileri uzun sürmüş ve ağır etkiler altında kalınmışsa doktor kontrolünde uyku için ilaç kullanılabilir.