Bursa’nın zeytine adını veren şirin ilçesi Trilye, Mudanya’ya 20 dakika mesafedeki sahil şeridinde yer alan eski bir Rum kasabası. Tam manasıyla değil ama yine de tarihi dokusunu günümüze kadar korunmayı başarmış. Trilye ve çevresi antik çağlardan beri yerleşime açık olmuş. Tam da bu nedenle sokaklarında dolaşırken farklı medeniyetlerin dokusunu görebiliyorsunuz.
Tarihi dokusunu günümüze kadar koruyan Tirilye, deniz kıyısında tepelere dek uzanan zeytinliklerin eteklerindeki vadi içinde, eşsiz bir atmosfere sahip. Misya, Trak, Antik Roma, Bizans ve Osmanlı hakimiyetlerini yaşayan ilçenin, dar sokaklarındaki iki-üç katlı ahşap ve taş evler, adeta şirinlik abideleri.
Tirilye, Güney Marmara’nın en çok ziyaret edilen hafta sonu rotaları arasında. Marmara’ya kıyısı olan şirin bir belde, Bursa’nın Mudanya ilçesinin sadece 11 km uzağında. Mudanya’dan arabayla 10 dakikada Trilye’ye gidiliyor.
İsmini barbunya balığı demek olan ‘trigliya’ kelimesinden aldığı ve Rumca 3 aziz anlamına geldiği de söyleniyor. Tarihi Misyalılar, Traklar, Antik Romalılar ve Bizanslılara uzanan Trilye’de eski yapıların bir kısmı halen ayakta. 1330’dan itibaren Osmanlı hakimiyetine giren beldenin
Kayıtlara göre, Trilye’de 1908 yılında 820 hane bulunuyordu. 19. yüzyıl sonlarına doğru ise Tirilye’de 109 Türk ve 3 bin 657 Rum vatandaşının yaşadığı biliniyor. Rumlar bölgede artık yoklar. Aynı isimli Yunanistan’da kurulmuş kardeş kasaba Trilye’de yaşayanlar eski günleri yad etmek için Türkiye’ye, bu sevimli beldeye geliyor.
Kasabanın adı 1963’de Zeytinbağı olarak değiştirilse de 2011’de tekrar Trilye adını almış. Tirilye sakinleri, çok eski zamanlardan beri zeytincilikle uğraşıyor. Rumlar dönemindeki 50 kadar yağhaneden günümüzde halen çalışır durumda olanlar bulunuyor.
Tirilye Gezilecek Yerler
Trilye, kırmızı kiremitli tarihi evleri, dar sokakları, tarih dolu mekanları ile ilk bakışta kendini sevdiriyor. Son yıllarda ilgi görmeye başlayan belde, sit alanı olduğundan özgün yapısını bozulmamış. Köyü yürüyerek bir saatte gezilebilir. Görülmesi gereken yerler birkaç yıkık tarihi bina ve fotoğraflık sokaklardan ibaret.
Osmanlılarca camiye dönüştürdüğü ve Fatih Camii adını alan Büyük Kilise; duvarlarına tarihte ilk kez resim yapılan Kemerli Kilise ve ev olarak kullanılan Dündar Evi (Yuannes Kilisesi) ayakta kalmayı başarmış.
Kemerli Kilise: Panagia Pontobasilissa ya da Trilye’deki adıyla Kemerli Kilise’nin, duvarlarına resim yapılan ilk kilise olduğu söyleniyor. Trilye hristiyanlığın eski dönemlerinde ilgi görmüş ve çevresinde çok sayıda kilise, manastır inşa edilmiş. Maalesef günümüze kadar sadece 3 kilise ve 1 manastır ulaşabilmiş. İşte 13. yüzyıl sonlarında yapıldığı kabul edilen Kemerli Kilise de bunlardan birisi.
Bazı el yazması eserlerde, kilisenin Panagia Pantobasillissa’ya (Hz.Meryem’e) adandığı geçiyor. Kilise, doğu-batı doğrultusunda uzanan Yunan haçı şeması şeklinde tasarlanmış. İlk yapının duvar tekniği göz önünde bulundurularak, 13’ncü yüzyıl sonlarında tekrar yapıldığı düşünülen kilisenin Hıristiyan dünyası için önemi büyük.
Taş Mektep: Papaz Okulu 1909’da neo-klasik tarzda yapılmış. Kıbrıs Eski Cumhurbaşkanı Başpiskopos Makarios’un eğitim aldığı okul 1924’lerde şehit çocukları, öksüz, yetimler için Dar-ül eytam (Öksüz Yurdu) olarak kullanılmış. 1980’li yıllara kadar okul olarak hizmet veren Taş Mektep bugün maalesef çok bakımsız durumda.
Fatih Camii: 1560’ta yapılan Aya Todori Kilisesi günümüzde Fâtih Câmii olarak ibadete açık. Girişinde Bizans sütun başlıklarına sahip caminin 19 m yüksekliğindeki kubbesi etkileyici. Hemen yanında yer alan Osmanlı Hamamını da görün.
Osmanlı Hamam (Avlulu Hamam): Fatih Cami hemen yanında yer alan hamam Yavuz Sultan Selim tarafından yaptırılmış. Bugün kültür merkezi olarak kullanılmak üzere restorasyon çalışmalarına devam ediyor.
Medikion Manastırı: Tirilye’den Eşkel Limanı’na giden karayolu üzerinde yer alıyor. Hemen yakınında Rum Mezarlığı var. 8. yüzyılda kurulduğu bilinen ve çiftlik olarak kullanılan manastırın sadece duvarları, ağırlığı 200 kilo gelen görkemli giriş kapıları günümüze ulaşabilmiş.
Dündar Evi: Dündar Evi olarak kullanılan yapı Rumlardan kalan Yuannes Kilisesi aslında. 3 katlı yapıya kemerli taş bir kapıdan giriliyor. 3. yy’dan kalma olduğu söylenen kilisenin duvarlarına kazınmış isimler insanın içini acıtıyor.
Tirilye’de ayrıca günümüze dek sağlam kalan pek çok çeşme de bulunuyor. Bizans dönemine ait Sofalı Çeşme, 70 tonluk sarnıcı ve ilgi çekici mermer kabartmalarıyla, Eskipazar Caddesi üzerinde bulunuyor.
Tirilye’de Roma döneminden kalan Kapanca bölgesindeki antik liman her tarih döneminde en önemli kıyı ulaşımının stratejik odak noktası olmuş. Burası ayrıca, bereketli topraklarından elde edilen ürünleri İstanbul’a, Bizans İmparatorluğu’nun merkezine aktaran, kendi ticareti açısından da işlevsel önemi büyük olan bir liman kenti görevi görmüş.
709’da kurulan Hagios Ioannes Theologos (Pelekete) Aya Yani Manastırı ise günümüze yıkık kilisesi ve duvar kalıntıları ulaşan tarihi Tirilye dokularından. Tirilye’den Eşkel Limanı’na giden karayolunun üzerindeki Medikion Manastırı, 8. yüzyıla ait.
Trilye’de ne yenir
Ailelerin işlettiği tahta masal, rengarenk örtülü balık lokantaları ile çay bahçeleri, Trilye sahilinde sıralanıyor. Eski radyosundan şarkılar yükselen, özel ambalajında zeytinyağı ve hediyelik eşyalar bulabileceğiniz Savarona Restoran’a uğrayın. Liman Restoran, Şekerev, Mahur ve Türk yemekleriyle ünlü Mehmet Ali Restoran da rağbet gören lezzet duraklarından.
Burada zeytin, zeytinyağı ve balık üçlüsü sofraların baş tacı. Mevsimine göre balık yemek en iyisi tercih. Trilye barbunya balığının ana vatanı desek hiç abartılı olmaz. Yemeklere esas lezzeti verense Trilye zeytinyağı. Zeytinyağının tadını daha da iyi almak için üstüne kekik ve pul biber döküp odun ekmeğine batırın.
Tarihi Çamlı Kahve, asırlık çınarların altında, Trilye’nin balkonu olarak biliniyor. Fatih Camii yakınındaki tepedeki yer alan kahvede denize ve zeytin bahçelerine bakarak çay içebilirsiniz. Tam bir tepe olduğu için, her yer ayaklarınızın altında kalıyor.
Trilye’nin zeytini dünyaca ünlü. Tirilye’nin zeytini dünya literatürüne bile geçen bir ürün. Halkın da başlıca geçim kaynağı. Trilye zeytini gerçekten başka zeytinlere benzemiyor. ‘Tirilye’ ismindeki bu zeytin türü, ufak çekirdekli, orta yeşil renkte, ince kabuklu ve çok lezzetli.
Başka bir yerde bulması zor. İsterseniz köylüler zeytinleri kargo ile gönderiyorlar. Zeytin ve zeytin ürünlerini Trilye’nin her köşesinde bulabilirsiniz. Gitmişken zeytin yemeden ve zeytinyağı almadan Tirilye’den ayrılmayın!
Orta boyda, küçük çekirdekli ve çekirdeği meyvesine yapışmayan Trilye zeytini salamura yöntemiyle 3-4 yıl saklanabiliyor. Olgunlaşmış yeşil zeytinlerden kırma, çizme ve az tuzlu konserve zeytin üretiliyor. Yörenin zeytini yağ yapımı için de ideal.
Trilye halkının %90’ı geçimini zeytincilikle sağlıyor. Balıkçılık eskiden olduğu gibi bugün de önemli bir geçim kaynağı. Trilye’de bağcılık, şarapçılık, ipekçilik de geçmişte kalan uğraşlar arasında yer alıyor.
Trilye’ye nasıl gidilir
Trilye, Güney Marmara’da. Mudanya’ya kalkan deniz otobüsüne binmek, İstanbul’dan araçsız gelecekler için en kolay yol. Deniz yolunu eklersek İstanbul Trilye arası 135 km. İstanbul Yenikapı’dan deniz otobüsü ile Mudanya’ya geldikten sonra, oradan yarım saatte bir kalkan minibüslerle Trilye’ye ulaşabilirsiniz. 10 km’lik Trilye-Mudanya yolu, zeytinlikler ve insanın içini açan manzaralarla dolu.
İstanbul’dan Bursa yönüne otomobili ile gidenlerse Gemlik’i 3 km. geçtikten sonra Engürücük sapağından girerek Kurşunlu, Güzelyalı, Mudanya üzerinden Trilye’ye ulaşabilir. Ayrıca Trilye’den güneye giden ve nefis manzaralar göreceğiniz karayolu sizi İzmir yoluna bağlıyor.
En uygun Bursa otobüs bileti fiyatlarını yakalamak için en az 4 gün öncesinden biletini satın almanı tavsiye ediyoruz. En uygun Bursa otobüs bileti için turna.com otobüs bileti sayfasına bakabilirsiniz.
Aklınızda olsun, karayolları yön levhalarında Trilye değil Zeytinbağı yazar. Yol biraz virajlı olduğu için dikkat etmek gerekiyor. Yol güzergaHında bazı izleme yerlerinde mola verip manzaranın keyfini de çıkarın. Bursa-Trilye arası ise 40 km.
Trilye köyü, zeytinleri, tarihi yerleri ve tertemiz havası ile özellikle İstanbul’dan yapılacak günübirlik geziler için bire bir. Bu sevimli beldeye henüz turistik bir yer demek güç, çünkü hâlâ köy atmosferine sahip.
Trilye’nin Rum mimarisinin örneklerini görebileceğiniz evleri bakımsız ve biraz hüzünlü de olsalar da sıra sıra saksılardaki çiçekleri, hoş pencereleri, otantik kapıları ile bir hafta sonu kaçamağını hak ediyor.
